Redžeb je rođen 1932. u Rožajama kao drugo od šestoro djece Šeća-Geca Dedeića i Šerife, rođene Hot. Oni su živjeli u široj tradicionalnoj porodici pod krovom domaćinske kuće braće Dedeića. Ta zajednica je svojevremeno brojala 33 člana, koji su se kasnije, u skladu sa običajima dolazećih vremena, postepeno odvajali i zasnivali svoje manje i uže porodice.
Poslije završene osnovne škole, Redžeb se upisao u Gazi Husref-begovu medresu u Sarajevu. Tu je priliku dobio jer je bio odlikaš, te uopšte izuzetno bistar i talentovan dječak, a po složnoj odluci braće Šeća, Bajrama i Ibiša kao starješina zajednice.
Pošto u to vrijeme komunistička ideologija nije ni malo bila blagonaklona prema ovoj vrsti naobrazbe, samo rijetki su bili spremni da se izlože takvom riziku, pa je Redžeb bio jedan od tri prva učenika iz Rožaja koji su upisali ovu uglednu medresu.
Kao učenika medrese 1949. godine hapsi ga OZNA /režimska tajna policija/, kao navodnog pripadnika organizacije Mladi muslimani. Preživio je višemjesečnu zatvorsku torturu, ali zbog nedostatka dokaza nije izveden pred sud.
Kao medresant i učenik završnog razreda, radio je kao imam tokom ramazana u Gornjoj Lomnici. Iz tog vremena je zapamćen jedan vještački proizveden incidentni slučaj od strane političkih struktura koji je rezultirao novom zatvorskom kaznom za Redžeba. Ona se ne može okarakterisati nikako drukčije nego kao atak na obavljanje najobičnijih vjerskih aktivnosti.
Naime, opštinski sudija za prekršaje u Ivangradu (Beranama) Pavle Bojović je 1956. donio rješenje kojim su na po 30 dana zatvora kažnjeni Redžeb i još nekoliko ljudi zbog toga što su „vršili vjerske obrede neustanovljenih dana mjeseca decembra 1955. g. po privatnim kućama.., u svojstvu muslimanskih sveštenika – hodža, iako nemaju odobrenje za vršenje obreda po privatnim kućama, niti pak imaju stručnih kvalifikacija radi obavljanja tog posla…“
Posebno je zanimljivo obrazloženje da je postupak protiv okrivljenih pokrenut „po prijavi Sekretarijata za unutrašnje poslove grada Rožaja“. Ovo nije bio jedini slučaj surovog i silničkog ataka na vjeru u ovom kraju. Nije mi poznato da su postojali slični primjeri kažnjavanja pripadnika bilo kojeg drugog naroda, širom bivše zajedničke zemlje zbog sličnog „kaznenog djela“ – obavljanja molitve u diskretnom ambijentu privatne kuće.
No, i ovaj pokušaj ponižavanja i slamanja vjerskih temelja, osjećaja i principa Redžeba Dedeića, samo su osnažili njegov vjernički identitet, ljudski karakter i dostojanstvo.
Tokom služenja vojnog roka u JNA, iako pod „pečatom“ sumnjivih karakteristika i nerijetkih ispitivanja i pritisaka, on pokazuje zavidnu sposobnost i vještine, te uspješno završava kurs sanitarne službe, Sve vojničke obaveze je izvršavao na zavidnom nivou a uz to je, u granicama koje su te okolnosti dopuštale, revnosno obavljao i svoje vjerničke dužnosti.
Poslije odsluženja vojnog roka, zapošljava se u ambulanti u Rožajama, gdje je zdravstvena zaštita u to vrijeme bila na najnižem mogućem nivou. Do njegovog dolaska tu je radilo dvoje priučenih bolničara, nije bilo nijednog zaposlenog ljekara, a povremeno su dolazili ljekari iz beranske bolnice. Njegovi prvi radni zadaci bili su pružanje pomoći stanovništvu od raširenih tegoba proizašlih iz ratne i poratne neimaštine. Između ostalog, revnosno se posvetio iskorjenjivanju vašljivosti u školama i seoskim područjima.
No, shvativši da se ne može učiniti mnogo samo entuzijazmom, bez stručnog kadrovskog potencijala, te svjestan činjenice da vlast nedovoljno brine o tome, odlučio je da prekine započeti posao i poradi na sopstvenom usavršavanju u oblasti medicine.
Pošto tada medresa nije bila priznata kao ostale srednje škole, te nije mogla da posluži kao osnov za upis na fakultet, morao je da polaže zahtjevan prijemni ispit da bi postao student Stomatološkog fakultea u Beogradu. Saznanja koja je stekao u dotadašnjoj praksi, te ozbiljne pripreme za taj čin, omogućili su mu da i tu prepreku uspješno prebrodi.
Na fakultetu je ostao zapamćen kao izuzetan student koji je insistirao na ponovnom polaganju ispita ako bi ocjena bila ispod desetke. Kao student bio je demonstrator na više predmeta. Po završetku studija, ponuđena mu je pozicija asistenta, kao početna karika jedne „već viđene“ perspektivne univerzitetske karijere. Međutim, on je na zaprepaštenje nekih profesora tu ponudu odbio, saopštivši im namjeru da se vrati u Rožaje, te pomogne da se tamošnje zdravstvo izvuče iz krajnjeg primitivizma i oskudice.
Po povratku je imenovan za šefa stomatološke službe, kasnije i za direktora postojeće zdravstvene ustanove, a specijalizaciju je završio u Nišu. Njemu, naravno, nije u prvom planu bila lična pozicija, već želja za radikalno unapređenje zdravstvene zaštite stanovništva. Pokrenuo inicijativu za formiranje i izgradnju doma zdravlja što je, kao i sve ideje s revolucionarnim iskoracima, naišlo na podijeljene reakcije. Narod je bio oduševljen, ali je u nekim užim krugovima taj naum ocijenjen kao nemoguć i megalomanski. Naročito se to odnosilo na dio personala medicinskog centra u Beranama.
No, Redžeb je bio osoba koja ne priznaje prepreke plemenitim namjerama. On je uradio opsežan projekat sa investiciono-tehničkom dokumentacijom za osnivanje, izgradnju i finansiranje Doma zdravlja. Tu ideju su zdušno podržali i lokalni funkcioneri, kasniji nosioci razvojnog procvata Rožaja – Omer Kurpejović, Hamdija Fetahović, Alija Matović i drugi.
Nije nedostajalo podrške ni od rukovodstva Crne Gore, a za to je vezana i jedna vedra epizoda, kao dodatni dokaz o snazi Redžebovog karaktera i dostojanstva. Naime, na njegovu molbu, rožajski opštinski funkcioneri – Omer Kurpejović, Hamdija Fetahović i Amir Redžović inicirali su prijem kod visokog crnogorskog i jugoslavenskog funkcionera Vidoja Žarkovića da bi Režeb izvršio prezentaciju projekta izgradnje zdravstvenog centra.
Domaćin ih je srdačno dočekao u svom kabinetu i ponudio da se osvježe i popiju nešto po svom izboru. Redžeb se zahvalio i rekao da on ne pije. Domaćin je ponudio da bar popije kafu, sok ili bilo šta drugo. Ovaj je opet zahvalio i rekao da ne može ništa. Onda je dobrohotni Žarković baš insistirao da ipak nešto uzme, jer „iz ove kuće niko nije izišao nepočašćen.“
Na to mu je Redžeb rekao: „Onda niko od onih koji su Vam dolazili nije postio.:“ Tada se Žarković izvinio, rekavši da nije znao da posti. A kada je jedan član delegacije predložio Redžebu da u toj posebnoj prilici i zbog srdačnog domaćina načini izuzetak, ovaj mu je odrješito uzvratio: „Puno poštujem našeg domaćina, ali za mene je Allah najstariji.“ Vidoje Žarković mu je iskreno odao priznanje za odlučnost i principe i rekao da će doktoru Dedeiću vrata njegovog ureda uvijek biti otvorena, te obećao podršku prezentiranom projektu i svoje obećanje ispunio.
No, ma koliko predstavljala značajnu društvenu pobjedu, sama izgradnja Doma zdravlja je značila rješenje tek jedne polovine problema u zdravstvu. Preostala je druga, ništa lakša polovina – nedostatak medicinskog kadra. U svojoj opštoj zapuštenosti, Rožaje nisu bile baš atraktivne za dolazak stručnih, visokoobrazovanih ljudi sa strane, a pogotovo veoma deficitarnog ljekarskog kadra. Nije bilo kadrovskih stanova i svega drugog čime su ostale sredine mogle da ih privuku.
Pošto Redžeb nije bio čovjek koji bi u bilo kojem poslu zastao na pola puta, ulagao je nove napore i dovijao se na sve moguće načine da problem u potpunosti riješi. Tako se, ojačan moralnim kapitalom sopstvenog primjera i požrtvovanja, obraćao potencijalnim kadrovskim „pojačanjima“ – ljudima koje su za rožajski kraj vezivale zavičajne, rodbinske i prijateljske veze. Prvi koji se odazvao na njegov humani poziv bio je čuveni internista Nazim Nokić, zatim afirmisani dječji ljekari Ećo Šećo i Sadudin Hajdarpašić iz Bijelog Polja, stomatolog Jašar Dacić koji danas u Švajcarskoj ima uglednu ordinaciju, pneumolog Dragutin Dašo Nedeljković iz Berana, doktor Vojo Bulatović i niz drugih koji su iz rožajskog kraja ili su na drugi način vezani za njega.
Sve to je imalo dragocjenu ulogu, no nije bilo garancija duže kadrovske stabilnosti rožajskog zdravstva, pa je Redžeb preduzeo korake za dalekoročnija rješenja. Koristeći svoje prijateljske relacije sa dekanom medicinskog fakulteta u Prištini Osmanom Imamijem i poznanstvo sa poznatim kosovskim i jugoslovenskim političarem Mahmutom Bakalijem, uspio je da dogovori dragocjenu saradnju između prištinskog fakulteta i rožajskog Doma zdravlja. Tako je bilo omogućeno da svake godine na taj fakultet bude upisano po troje, četvoro mladih Rožajaca, što je bio svojevrstan podvig za to vrijeme kada su medicinski fakulteti, a naročito ovaj u Prištini, bili pod svojevrsnom opsadom kandidata za upis. Upravo će ti domaći rožajski ljekari, odškolovani u Prištini, postati zdrav i snažan temelj rožajskog Doma zdravlja u decenijama koje su dolazile, pa sve do danas. A za ime Redžeba Dedeića će, zbog svega učinjenog, ostati neizbrisivo vezan atribut utemeljitelja modernog rožajskog zdravstva.
Uz udarničko zalaganje za zdravstveni i opšti razvoj i unapređenje Rožaja, Redžeb je posebno bio brižan oko školovanja i obrazovanja njegove braće, sinovaca i ostalih iz brojne familije Dedeić. I nas i naše roditelje on je u tom smislu neumorno hrabrio i podsticao, a mnoge i finansirao, pa i iznad granica svojih mogućnosti. Zahvaljujući tome, mnogi od nas su stekli fakultetske diplome te više stručne titule i znanja koja su ostavila i ostavljaju dobukog traga u Rožajama, BiH i širom svijeta. Na tome smo mu beskrajno zahvalni.
Cijeli Redžebov obrazovni, radni i opšti životni put je ostajao čvrsto popločan uspjesima. To je tim više i uzvišenije ako se imaju u vidu sve one, ranije u ovom tekstu pomenute, te sigurno brojne nepomenute i neznane prepreke i udari preko kojih i kroz koje je prolazio. A samo zbog toga što je bio nepokolebljivo i iskreno odan vjeri i nesalomljivom ljudskom dostojanstu u društvenom sistemu u čije političko jednoumlje i jednobrazni ideološki kalup se to nikako nije uklapalo.
Uporno su ga pokušavali rušiti, a on se iz svih tih njihovih pokušaja uzdizao stameniji, jači i viši. Jednostavno je bio superioran nad njima u „životnoj igri“ koja se igrala po njihovim pravilima. Tu snagu je, između ostalog, demonstrirao i prilikom kandidovanja za poslanika, odnosno tada delegata u Skupštini Crne Gore, što je bio jedan od rijetkih „zametaka“ kakvog-takvog pluralizma u jednopartijskom sistemu. Njega su kao kadnidata predložili građani, a od te kandidature se Opštinski komitet Saveza komunista zvanično ogradio, jer nije bio član Partije. Šta više, oni su na listu stavili kao kandidate još dva ljekara koji su bili u članstvu.
Uprkos snažnoj kontrapropagandi partijske mašinerije, od oko 11 hiljada glasača u to vrijeme u rožajskoj opštini, Redžeb Dedeić je dobio tri puta više glasova nego oba ona protivkandidata zajedno. To je bio košmaran ishod za komitetlije na svim nivoima, na kraju začinjen komentarom koji se spontano oteo visokom crnogorskom partijskom zvaničniku, kasnijem predsjedniku CK SK Crne Gore i predsjedniku Savezne (jugoslovenske) vlade Veselinu Đuranoviću: „Eto, ova Skupštini doživi da u nju uđe i odža“!
No ni taj, ni svi kasniji slični komentari, nisu ni najmanje sputavali Redžeba Dedeića da bude izuzetno aktivan na skupštinskim zasijedanjima, zalažući se za rješavanje problema u zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti i drugih vitalnih životnih pitanja u rožajskoj opštini i široj zajednici. Jednostavno, živio je s nedaćama naroda i činio je sve što je bilo u negovoj moći da ih ublaži.
Iz tog vremena ostao je upamćen moralni poduhvat koji je načinio zajedno sa Mulazom Šahmanom iz Bijelog Polja kada se u Skupštini glasalo o skidanju delegatskog imuniteta da bi se mogla provesti istraga protiv člana Skupštine i poznatog rožajskog političara Alije Matovića zbog navodnog teškog krivičnog djela. Jedino su njih dvojica glasali protiv skidanja imuniteta, jer su vjerovali u ono u što je vjerovao i narod Rožaja i svi drugi koji su Matovića poznavali – da se radi o zlonamjernoj neistini. Javno je tada u Skupštini rekao da ne može glasati za odluku kojom se podržava jedna isključivo politički montirana optužnica.
Isto to je Redžeb hrabro i odlučno ustvrdio i kao svjedok na suđenju Matoviću, koje je na licu mjesta pratilo mnogo nas iz Rožaja, svjesnih da je to pokušaj sputavanja afirmacije bošnjačkih političkih kadrova, jer je Matović imao velikih izgleda da postane visoki partijski funkcioner i na saveznom nivou. Time je poslata jasna poruka i visokim crnogorskim političarima i sudu da njihova presuda neće moći ocrniti Matovića pred narodom. Kasnije će biti pokušaja da se Redžeb okrivi zbog tog svjedočenja, ali zbog njegove odlučnosti i hrabrosti, te ubjedljivih argumenata koje je iznio, „montažeri“ su odustali od daljnjih „montaža“.
I bio je uistinu svestran. Uz sve ostale društvene obaveze, u mlađim godinama aktivno se bavio i sportom, igrajući u fudbalskom timu „Gornji Ibar“. Takođe je ostavio naizbrisive tragove u oblasti kulture kao predsjednik poznatog Kulturno-umjetničkog društva „Vrelo Ibra“ koje je u vrijeme njegovog mandata, a i kasnije, osvajalo mnoge međunarodne nagrade za folklornu baštinu.
Njegova visoka nacionalna i vjerska osviještenost zračila je istovremeno najširom mogućom tolerancijom prema drugima i drukčijima. Opšti duhovni i kulturološki identitet Redžeba Dedeića bio je lišen bilo kakvih primjesa nacionalizma, premda su mu distanciranost od partije i zvanične ideologije razni režimski „dušebrižnici“ često pokušavali prišiti upravo tu etiketu.
O snažnom temelju takvog njegovog identiteta i osjećaja za međukomšijsko i međunacionalno uvažavanje, svjedoči i činjenica da su dio Drugog svjetskog rata u kući Dedeića našli utočište i zaštitu članovi porodice Veselina Zekića.
U prilog svemu tome, prenijećemo citat iz jednog rada ugledne književnice rožajskog porijekla, Stojane Garović – Magdelinić. Ona Redžeba pominje kao čovjeka „ukrašenog raskošno bogatim ljudskim osobinama, koji je u Rožajama, radeći kao stomatolog vrhunskog umeća, ostao upamćen po najhumanijem mogućem odnosu prema ljudima, naročito prema deci siročadima, bez obzira na veru, bogatstvo, nacionalno poreklo i društveni ugled, i koji do kraje ostade, skoro usamljen, kristalno čistih moralnih vrednosti, u istinskoj veri u primenu Hipokratove zakletve…“
Sedamdesetih godina je došlo do partijskih mimoilaženja u pogledu podrške nekim medicinskim kadrovima. Prevagnuo je stav da se unaprijede neki ljudi za koje je Redžeb smatrao da to svojim znanjem i sposobnostima ne zaslužuju, pa je on dao ostavku na direktorsku funkciju i otišao na rad u Libiju, gdje su u tom periodu rado dočekivali medicinsko osoblje iz SFRJ. Tamo je uspješno radio dvije godine, pri čemu su mu pacijenti bili i najviši državni funkcioneri, a vratio se na poziv njegovih prijatelja iz „Alkaloida“ – poznate farmaceutske kuće iz Skoplja. Oni su ga poznavali iz vremena studija i imali su uvid u sve njegove sposobnosti. Tom prilikom im je rekao da je njegov jedini uslov bilo to da bude angažovan u Sarajevu, obrazlažući svoju želju lijepim iskustvima i vezanošću za taj grad iz vremena školovanja i odrastanja. Tako je postao direktor predstavništva „Alkaloida“ u Sarajevu, dajući veliki doprinos širenju tržišta i snaženju poslovanja te kompanije.
Ni po odlasku u penziju, nije prestao s aktivnim radom. Iskoristivši zamah koji je privatnom poduzetništvu dao Anto Marković, kad je došao na čelo Savezne vlade, on je otvorio privatnu firmu za promet lijekova koja je uspješno poslovala sve do početka rata i blokade Sarajeva. U to vrijeme su uslijedili pozivi iz zavičaja da izbjegne dramu koja će uslijediti i dugo potrajati, da dođe u Rožaje gdje je imao i svoju kuću. Ali, on je to odbio uz obrazloženje da želi da podijeli teret svih iskušenja i nevolja sa gradom u kojem je proveo najljepše godine života. Poznato je i da je braniocima ustupio vozilo svoje firme i dragocjene zalihe lijekova.
Ostaće zabilježeno i to da je od ratne 1993. do 1998. Redžeb Dedeić bio član Obnoviteljskog sabora Islamske zajednice u BiH. Takođe je bio jedan od inicijatora osnivanja Udruženja građana porijeklom iz Sandžaka u Bosni i Hercegovini.
Prema uputama koje je za života dao porodici, sahranjen je i ukopan u Sarajevu. Iako po veoma lošem, sniježnom i hladnom vremenu, na poslednji ispraćaj su došli brojni prijatelji i poznanici iz Sarajeva i cijele BiH, te rođaci i komšije iz zavičaja. Mnogi ljudi iz daljih mjesta su iskazali i još uvijek iskazuju žal što nisu bili u prilici da prisustvuju dženazi zbog neobaviještenosti. A zaista je bilo premalo vremena da svi budu o tome informisani zbog ranije iskazane želje rahmetlije da bude ukopan iza džuma-namaza, a desilo se da umre u četvrtak uveče.
Ostaće da se pamti i dolazak više hiljada ljudi iz cijelog Sandžaka na hatar koji je tim povodom upriličen u džamiji u Rožajama. Nekoliko dana su to činili i Rožajci, ali i rijeke musafira iz Berana, Novog Pazara, Plava i drugih sandžačkih mjesta, te iz ostalih krajeva bivše zajedničke zemlje.
To nije moglo nadoknaditi veliki gubitak i ublažiti bol, ali jeste pobudilo osjećaj ponosa i utjehe, prije svega za Redžebovu suprugu Hatidžu – Bebu koja ga je vjerno pratila i bila stamen oslonac kroz izuzetno buran, zanimljiv i bogat život, za njegovu kćer Muberu, sina Harisa, unuka Alija i unuke Eminu i Esmu, za brata Arslana, sestru Aišu, kao i za sve nas – rođake i saplemenike. Ma gdje bili, za nas je Redžeb vazda bio i zauvijek će ostati grandiozan autoritet i svakovrsni oslonac, naš svjetionik na putu kroz sva životna iskušenja.
Na kraju, koristim ovu priliku da najiskrenije zahvalim Rožajcima, te svim ostalima koji su dolaskom na dženazu i hatar i porukama utjehe i podrške, koje su porodici i rodbini stigle i stižu sa svih strana svijeta, ukazali veliku pažnju Redžebovoj ličnosti i djelima. Takođe iskreno vjerujem da će mu Rožaje uzvratiti za njegova neprocjenjivo vrijedna djela i ulogu u zavičaju na neki dalekoročniji i dugotrajniji način.
RT (Piše: Ismet Dedeić)
